Pytanie w jaki sposób rozpoznać zużyte sprzęgło w motocyklu pojawia się nagminnie na internetowych forach i facebookowych grupach. W wyszukiwarkę googla dosyć często wpisywana jest bawiąca nas do łez fraza „ciągnie sprzęgło w motorze”… No właśnie, co wtedy?
Postanowiłem w tym artykule wyjaśnić wam całą otoczkę działania i budowy sprzęgła. Jeżeli dodatkowo szukacie odpowiedzi na pytanie – jak zdiagnozować zużyte sprzęgło, jaka jest jego budowa i do czego służy, to doskonale trafiliście.
Sprzęgło w motocyklu pełni bardzo istotną funkcję – odpowiada za przeniesienie momentu obrotowego wytwarzanego przez silnik, do układu przeniesienia napędu oraz za jego rozłączanie. Oznacza to, że motocykl bez sprzęgła nie byłby w stanie pojechać, ponieważ zabrakłoby ważnego elementu układanki, który jest odpowiedzialny za przekazanie mocy silnika za pomocą elementu napędowego, np. wału kardana, pasa napędowego czy łańcucha, na tylne koło motocykla. W pełnolitrażowych motocyklach moc generowana przez serce jednośladu jest ogromna, a jej oddawanie następuje w sposób gwałtowny i szybki. Z tego powodu powinniśmy dbać o kondycję naszego sprzęgła, aby nie tracić momentu obrotowego, bezszelestnie i bezproblemowo wrzucać biegi oraz swobodnie stać na czerwonym świetle na zapiętym biegu i wciśniętej dźwigni sprzęgła.
Budowa sprzęgła
Sprzęgła montowane w motocyklach zazwyczaj są mokre – oznacza to, że cały układ pracuje w kąpieli olejowej. Rodzaj ten idealnie pasuje do budowy motocykla za sprawą niewielkich rozmiarów i po dziś dzień, poza ulepszaniem technologicznym składu tarcz, jego budowa pozostała praktycznie niezmieniona. W motocyklach możemy również spotkać się ze sprzęgłem suchym, które występuje w silnikach umieszczonych wzdłużnie – wał korbowy osadzony jest wzdłuż motocykla. Odgłos pracy takiego sprzęgła jest bardzo specyficzny i zdecydowanie będzie drażnić ucho fanów japońskich marek. Jego budowa nie jest zbyt skomplikowana, a całość osadzona została w koszu sprzęgłowym.
Zastanawiając się nad kupnem danego modelu, warto zaczerpnąć informacji o problemach z koszem, ponieważ jego naprawa może uszczuplić nasz portfel. Z takim problemem borykają się m.in. Yamahy R1. Zaraz za łożyskiem igiełkowym znajduje się zabierak, na którego naprzemiennie założone są tarcze cierne oraz tarcze ślizgowe. Tarcza dociskowa dokręcana jest śrubami regulującymi napięcie sprężyn docisku. Taki układ tłumi wibracje oraz pozwala na ściskanie lub rozprężanie tarcz.
Dźwignia sprzęgła
Impuls, który pobudza całe sprzęgło do pracy znajduje się w lewej części kierownicy i obsługiwany jest za pomocą dłoni. Jednakże sposób pracy dźwigni sprzęgła może być dwojaki – cięgła Bowdena, czyli linki lub hydraulicznie. Pierwszy sposób oparty jest na bardzo prostej zasadzie, wobec której naciśnięcie dźwigni ciągnie linkę, która za pomocą dźwigni załącza sprzęgło. Takie rozwiązanie jest nie tylko bardzo tanie, ale również jego budowa jest lekka. Ma też swoje minusy – wciśnięcie sprzęgła wymaga o wiele więcej siły względem drugiego sposobu. W drugim całą robotę wykonuje hydraulika, dzięki której obsługa sprzęgła możliwa jest jednym palcem. W tym przypadku budowa jest o wiele bardziej kosztowna, skomplikowana, a układ ten jest cięższy. W motocyklach (i skuterach) występują również sprzęgła odśrodkowe czy mechaniczne, które pracują tylko i wyłącznie przy ruszaniu oraz zatrzymywaniu się.
Jak rozpoznać zużyte sprzęgło?
Oznaki zużytego sprzęgła są wbrew pozorom bardzo jasne i łatwe do wyłapania nawet dla motocyklowego laika. Diagnoza zużytego sprzęgła zajmie wam maksymalnie kilka minut, a zachowania, które o tym świadczą są następujące:
- Motocykl jedzie na wciśniętym sprzęgle – w tym przypadku po załączeniu pierwszego biegu i jednocześnie wciśniętym sprzęgle czujemy, że nasz motocykl zaczyna powolutku ruszać, czyli ciągnie (sprzęgło w motorze…). Wciśnięte sprzęgło oznacza rozłączenie układu przeniesienia napędu i wtedy jednoślad nie powinien rwać do przodu.
- Ślizgające się sprzęgło – zjawisko, które zauważyć możemy tylko i wyłącznie podczas jazdy, a najczęściej pojawia się w momentach, w których silnik zostaje mocno obciążony. Cechuje się to wzrostem obrotów silnika, przy jednoczesnym braku przyśpieszenia. Takiej sytuacji towarzyszy charakterystyczny dźwięk silnika, którego nie sposób przeoczyć.
- Problemy ze zmianą biegów – nieprzyjemne stuki czy problem ze znalezieniem biegu neutralnego, mogą być objawami świadczącymi o zużyciu sprzęgła.
Wyżej wymienione objawy nie zawsze wiążą się z naprawą lub wymianą sprzęgła, a mogą również sugerować, w przypadku dźwigni sprzęgła działającej za pomocą linki, jej nieprawidłowy naciąg. Początkowy luz na klamce powinien wynosić około 0,5-1 cm. Skorygujemy go za pomocą regulacji, która znajduje się tuż przed dźwigni sprzęgła. Jeżeli to nie pomoże, czeka nas spuszczenie oleju, demontaż pokrywy sprzęgła i kontrola poszczególnych elementów. W tym przypadku niezbędna okaże się książka serwisowa, w której znajdziemy odpowiednią grubość tarcz ściernych i wysokość sprężyn. Kontrolę przeprowadzamy przy użyciu suwmiarki. Nieprawidłowa praca sprzęgła może być również powodem pracy w niepoprawnie dobranym oleju.
