Mistrz Hans Muth i jego arcydzieła. 4 kultowe motocykle BMW i Suzuki [zestawienie, historia, życiorys]

Hans Albrecht Muth to jedna z najważniejszych postaci w historii motocyklowego designu. Karierę zawodową rozpoczął w latach 60. XX wieku w Fordzie. Z czasem został jednym z głównych projektantów BMW Motorrad. Współpracował także z Suzuki i Hondą. Jego prace zawsze charakteryzowały się innowacyjnością, nowoczesnym podejściem do aerodynamiki, funkcjonalnością oraz estetyką, która łączyła sportowy charakter z elegancją. Muth tworzył swoje jednoślady kładąc ogromny nacisk na ścisły związek kierowcy z maszyną.

Wczesne lata życia Hansa Mutha były naznaczone wojenną traumą. Urodził się w 1935 roku w Rathenow, ok. 100 km na zachód od Berlina, w rodzinie prowadzącej zakład optyczny. Jego dziadek był z kolei projektantem w spółce motoryzacyjnej Auto Union, skupiającej marki Audi, DKW, Horch i Wanderer.

Ułożony i posłuszny

Muth był wychowywany w pruskim drylu, uczony posłuszeństwa, dyscypliny, szacunku, uprzejmości i porządku, co znalazło odbicie w niemal wszystkich jego pracach. W wieku 10 lat przeżył ogromną tragedię – na jego oczach jego matkę zastrzelili nacierający radzieccy żołnierze. W kolejnych latach Hans ukończył średnią szkołę zawodową jako wytwórca narzędzi, a następnie podjął naukę w szkole artystycznej w Wuppertalu, w której najchętniej oddawał się rysowaniu samochodów.

Adeline i Augusta Van Buren: amerykańskie pionierki motocyklowych podróży, aresztowane za noszenie spodni [historia, turystyka, USA, Stany Zjednoczone]

Po ukończeniu nauki pracował jako ilustrator do wynajęcia, tworząc m.in. reklamy, prospekty i katalogi dla Porsche, Mercedesa Opla czy VW. Publikował też swoje prace w poczytnych magazynach motoryzacyjnych. W 1965 roku został w końcu zatrudniony jako projektant w niemieckim oddziale Forda, dwa lata później wyjechał na kontrakt do USA, skąd wrócił w 1968 roku. W 1971 roku przeszedł do BMW, gdzie początkowo zajmował się projektowaniem wnętrz samochodów. 

Dział samochodowy niemieckiej firmy rozwijał się w tamtym czasie bez przeszkód, natomiast, starszy, działający od lat 20. XX wieku dział produkcji motocykli miał spore problemy na rynku. Na przełomie lat 60. i 70. BMW produkowało motocykle uchodzące za nijakie, a do tego drogie. W sam raz dla nudnych urzędników, ewentualnie długodystansowych turystów bez zmysłu estetycznego. 

Z aut do motocykli

W tym właśnie, trudnym czasie, Hans Muth zajął się projektowaniem motocykli i stał się jednym z głównych architektów późniejszego sukcesu BMW Motorrad. Przez lata stworzył nie tylko formy estetyczne, które na stałe weszły do historii motoryzacji. Był też gorącym orędownikiem stosowanych do dziś założeń funkcjonalnych, takich jak modułowość motocykli. Pozwala ona na obniżenie kosztów produkcji i tworzenie kolejnych modeli na tej samej bazie.

Muth przez całe lata 80. regularnie podróżował do Japonii, zgłębiając jej historię, kulturę i sztukę. Projektował tam również przeróżne produkty – aparaty fotograficzne, zegarki, wózki golfowe, a nawet helikoptery. Zasłużony designer ma dziś już prawie 90 lat i wciąż pozostaje aktywny zawodowo, pisząc książki i konsultując prace innych projektantów. Bierze też udział w spotkaniach fanów motocykli, przede wszystkim BMW, oraz daje wykłady na uczelniach i w muzeach. Jego wpływ na rozwój motocykli, głównie sportowych i turystycznych, jest i pozostanie bezsporny, a jego projekty są wciąż szeroko podziwiane przez miłośników motoryzacji na całym świecie.

BMW R 90 S (1973 rok)  

Pierwszym i jednym z najbardziej znanych motocykli zaprojektowanych przez Hansa Mutha było BMW R 90 S. Zadebiutowało ono w 1973 roku i od razu stało się symbolem zmiany w podejściu do motocykli sportowych i turystycznych. R 90 S wyróżniało się charakterystyczną, opływową sylwetką, w której postawiono mocny nacisk na aerodynamikę. Muth zaprojektował motocykl z myślą o wyścigach i turystyce, łącząc osiągi z komfortem na długich wyjazdach. Zerwał również z trzymaniem się stonowanych barw, tworząc kultowe już dziś malowanie Daytona Orange, do którego nawiązuje zaprezentowane niedawno nowe BMW R 12 S.

BMW R 90 S było jednym z pierwszych seryjnych motocykli, które posiadały owiewkę. Obecność tego elementu, z czasem wciąż rozbudowywanego, to kolejna typowa cecha projektów Mutha. Był to podyktowane chęcią scalenia motocykla i jego kierowcy w jedno, stworzenia swego rodzaju centaura. Hans mówił: „Do samochodu możesz po prostu wsiąść. Na motocyklu jesteś częścią maszyny. To czysto fizyczne.”

BMW R 90 S

• Lata produkcji: 1973-1976
• Silnik: dwucylindrowy, bokser, chłodzony powietrzem
• Pojemność skokowa: 898 cm3
• Moc: 67 KM

BMW R 100 RS (1976)

Kolejnym, przełomowym i być może najważniejszym projektem stworzonym przez Mutha było BMW R 100 RS, wprowadzone na rynek w 1976 roku. Dlaczego najważniejszym? Ponieważ zdefiniowało współczesną klasę RS (Reisesport), czyli maszyn sportowo-turystycznych. Był to jeden z pierwszych motocykli z pełną, składającą się z aż siedmiu elementów owiewką, która miała przecinać powietrze, a nie się z nim zderzać. 

Dzięki swojemu, dopracowanemu w tunelu aerodynamicznym kształtowi oraz technologii zastosowanej w silniku, R 100 RS stał się jednym z najlepszych motocykli turystycznych lat 70. Zyskał duże uznanie nie tylko w Europie, ale i w Stanach Zjednoczonych, gdzie zdobył popularność wśród motocyklistów preferujących długie podróże. Nie był jednak tani, kosztował prawie dwa razy więcej niż ówczesna Honda Gold Wing, a amerykańskie gazety motocyklowe określały go wręcz jako „spłaszczający portfel”.

Projekt Mutha charakteryzował się dużą niezawodnością i komfortem, dzięki czemu motocykl stał się bazą do dalszych prac nad rozwinięciem oferty BMW w segmencie turystycznym. Produkowany aż do 1992 roku (druga generacja) model R 100 RS był ważną inspiracją dla kolejno powstających maszyn z tego segmentu, m.in. Yamaha FJ1100 i FJ1200, Kawasaki GTR 1000, Honda ST 1100 Pan European czy kolejne wcielenia bawarskich RS-ów, aż do aktualnej wersji 1250, a być może za chwile również 1300.

BMW R 100 RS

• Lata produkcji: 1976-1984 (I gen) 1984-1992 (II gen)
• Silnik: dwucylindrowy, bokser, chłodzony powietrzem
• Pojemność skokowa: 980 cm3
• Moc: 70 KM

BMW R 80 G/S (1980-1994)

Chyba najbardziej znana i dochodowa dla niemieckiego koncernu seria motocykli to również, przynajmniej w części, zasługa Hansa Mutha. Któregoś razu, siedząc za kierownicą Range Rovera, stwierdził, że BMW powinno zbudować motocykl o podobnych właściwościach. Wygodny i stosunkowo dynamiczny, ale z możliwością pokonywania odcinków poza asfaltem. Wieść niesie, że Muth narysował pierwszego GS-a po zaledwie dwudziestominutowej rozmowie na jego temat z kolegami z biura projektowego BMW.

W momencie debiutu rynkowego w 1980 roku było to najcięższe enduro na świecie i jedyne z dwucylindrowym silnikiem. Dodatkowo wyposażone było w nietypowy, jednostronny wahacz (Monolever, od 1987 Paralever), a tylne koło napędzane było wałem. Na bazie tej maszyny powstała wersja rajdowa, na której w latach 80. Hubert Auriol i Gaston Rahier cztery razy triumfowali w Rajdzie Dakar, dodatkowo w 1984 roku zajmując dwa pierwsze miejsca na podium. 

Choć powszechnie znane znaczenie akronimu G/S to Gelände/Straße (teren/droga), to Hans Muth lubił rozszyfrowywać go jako Gentleman Scrambler. BMW R 80 G/S było produkowane w dwóch generacjach aż do 1997 roku. Położyło pewny fundament pod oszałamiający sukces kolejnych modeli: 1100, 1150, 1200, 1250 i aktualnego 1300 GS.

BMW R 80 G/S

• Lata produkcji: 1980-1987 (I gen) 1987-1997 (II gen)
• Silnik: dwucylindrowy, bokser, chłodzony powietrzem
• Pojemność skokowa: 797,5 cm3
• Moc: 50 KM

Suzuki GSX 1100S Katana (1980)  

W 1979 roku Hans Muth połączył siły z Hansem-Georgiem Kastenem i Janem Fellstromem, tworząc działającą do dziś firmę Target Design. Choć Muth był w niej bardzo krótko, to zdołał w tym czasie współstworzyć jedną z motocyklowych ikon lat 80. – Suzuki GSX 1100S Katana. Początki tego motocykla, a w zasadzie stojącej za nim koncepcji, pojawiły się natomiast w pracach Hansa nieco wcześniej. 

Helmut Luckner z magazynu „Motorrad” zebrał trzech projektantów – Mutha, Porsche i Giugiaro – i dał im nietypowe zadanie. Mieli wybrać sobie po jednym, dowolnym motocyklu dostępnym wtedy na rynku, pojeździć nim, a następnie przeprojektować po swojemu. Muth wybrał MV Agustę 750S i zbudował na jej bazie customową wersję Prova. Widać w niej wyraźnie elementy, które pojawiły się później w Katanie, a zwłaszcza wspólną niezakłóconą linię górnej części motocykla, od przedniego błotnika, przez owiewkę, kierownicę, zbiornik paliwa i kanapę, aż do tylnego błotnika. Podobne elementy znajdziemy w seryjnym BMW R 65 LS, stworzonym przez Mutha mniej więcej w tym samym czasie. 

Niemiecka pomoc

Skąd w ogóle pomysł na powierzenie prac nad japońskim motocyklem niemieckiej ekipie? Na początku lat 80. Suzuki miał spore problemy ze sprzedażą motocykli dużej pojemności. Przedstawiciele firmy, w tym europejski dyrektor marketingu, uczciwie przyznawali, że jednym z powodów jest ich nieatrakcyjny design. Potrzebowali więc mocnego uderzenia. Zadanie to przypadło na okres fascynacji Mutha japońską kulturą, stąd nawiązanie do samurajskiego miecza, pełniącego w niej nie tylko rolę broni, ale też ważnego symbolu.  W czasie prezentacji nowego modelu w Japonii Muth wypowiedział słynne słowa „Jeśli nie traktujesz miecza właściwie, jego ostrze może być zabójcze. Tak samo jest z tym motocyklem”. 

Bazą Katany stał się naked GSX 1100E z czterocylindrowym silnikiem rzędowym. Jednostka ta w Katanie osiągała kosmiczne wtedy 111 KM. Motocykl z miejsca zyskał sławę nie tylko z powodu wyglądu, ale też wspaniałych osiągów. Budził ogromny respekt. Jednak tak szybko, jak jego gwiazda wybuchła, tak zgasła. Na horyzoncie były już bowiem rewolucyjne maszyny sportowe nowej generacji, w tym takie modele, jak GSX-R750 z tej samej stajni. Chłodzone olejem silniki, aluminiowe ramy, niska masa i doskonała zwrotność. Szło nowe… 

Co ciekawe, pierwsza Katana była oferowana przez ponad 20 lat, na różnych rynkach i z silnikami o różnej pojemności. Oryginalny model 1100 wyszedł po raz ostatni w 2001 roku, wyłącznie na rynek japoński. Dzisiaj w salonach Suzuki możemy kupić nową, litrową Katanę na bazie nakeda GSX-S1000S, która zadebiutowała w 2019 roku.

Suzuki GSX 1100S Katana

• Lata produkcji: 1980-2021 
• Silnik: czterocylindrowy, rzędowy, chłodzony powietrzem
• Pojemność skokowa: 1075 cm3
• Moc: 111 KM