W poprzedniej części staraliśmy się wyjaśnić jakie są podstawy działania układu hamulcowego w motocyklu. Teraz omówimy praktyczne aspekty użytkowania oraz serwisowania układu hamulcowego naszych maszyn.
Tarcie – to ono sprawia, że nasz motocykl przyspiesza skręca i hamuje. To dzięki tarciu opon o asfalt ruch jest możliwy. Co zatem trze i co możemy zrobić, aby tarło lepiej? Kolejna część poradnika dla bardzo początkujących. Tym razem postaramy się w prostych słowach wyjaśnić jak zadbać o skuteczność naszego układu hamulcowego.
Od czego zacząć
Bardzo trywialna prawda –nawet najlepszy układ hamulcowy, aby hamować musi być sprawny. Podstawą jest regularny serwis. I choć wydaje się to oczywiste bardzo wielu motocyklistów zaniedbuje układ hamulcowy. Przecież hamuje prawda? A skoro działa to po co tam zaglądać. Takie podejście potrafi się zemścić w najmniej oczekiwanym momencie i może mieć fatalne konsekwencje.
Hamulce w motocyklu – poradnik dla bardzo początkujących [część 1]
Szczelność
Zasada działania układu hamulcowego jest dość prosta. Naciskając na dźwignie hamulca poruszamy tłoczek w pompie. Ten z kolei popycha płyn do zacisku. Płyn popycha tłoczki zacisku, które dociskają klocki hamulcowe do tarczy. Klocki trą o tarczę i gotowe – hamujemy. Nie bez powodu napisałem, że pompa popycha płyn. Płyn hamulcowy to ciecz, która jest bardzo odporna na ściskanie. W szczelnym układzie nawet najmniejszy ruch tłoczka w pompie hamulcowej jest właśnie za pomocą płynu przekazywany do zacisku. Jeśli nasz układ hamulcowy posiada nawet drobne nieszczelności to cała energia włożone w popchniecie płynu do zacisku ucieknie wraz z płynem właśnie przez te nieszczelność. Podsumowując – widząc jakiekolwiek wycieki płynu natychmiast przystąp do naprawy. Dotyczy to zarówno kapiącego płynu jak i lekkiego pocenia się na łączeniach.
Płyn
Jak już wspomnieliśmy płyn hamulcowy to ciecz, która jest bardzo mało ściśliwa. Kolejny dodatkowy atut to wysoka temperatura wrzenia. Być może ktoś zacznie się zastanawiać jakie znaczenie to ma? Bardzo duże. Gdy ciecz zaczyna wrzeć pojawiają się w niej pęcherzyki gazu. A gaz pozwala się ściskać bez większych problemów. Ciepło wytworzone w układzie hamulcowym podgrzewa również płyn. Ostatnia cechą o jakiej warto wiedzieć jest higroskopijność płynu. Płyn błyskawicznie absorbuje wilgoć z otoczenia, również tę zawarta w powietrzu. A im więcej jej zaabsorbuje tym niższa temperatura wrzenia. W ekstremalnym wypadku po kilkukrotnym użyciu hamulca klamka zrobi się gumowata a hamulec przestanie działać. Oznacza to, że zamiast popychać płyn do zacisku jedynie ściskacie znajdujące się w nim pęcherzyki gazu. Podobnie będzie, gdy nieprawidłowo odpowietrzycie układ hamulcowy. Co zatem warto wiedzieć o płynie hamulcowym? Podstawa to regularna wymiana. Wymiana nie polega na napełnieniu zbiorniczka świeżym płynem – trzeba przelać cały układ. I trzeba to zrobić nowym płynem, a nie garażowym zapasem kupionym w 2012 na promocji.
Jaki płyn hamulcowy do motocykla? R3, DOT4 czy 5.1? Ile i jaki na dolewkę? Jaki kolor powinien mieć?
Przewody
Przewody, którymi płyn jest pompowany do zacisku to kolejny ważne element układanki. Po pierwsze musza być odporne na działanie samego płynu – a ten jest czynnikiem dość agresywnym. Po drugie muszą też być odporne na działanie czynników atmosferycznych i wszystkiego co może je spotkać na drodze. Na co trzeba zwrócić uwagę? Przede wszystkim na stan przewodów. Jakiekolwiek uszkodzenie mechaniczne w postaci pęknięcia czy przetarcia powinno skutkować wymianą przewodu na nowy. Producenci zalecają również wymianę przewodów co kilka lat. Jak to się ma do rzeczywistości możecie zobaczyć oglądając spora część kilkunastoletnich motocykli. Najczęściej są w nich przewody zamontowane jeszcze w fabryce. O ile wymiana uszkodzonego przewodu wydaje się logiczna to po co wymieniać przewody okresowo? Z biegiem lat guma, z której często wykonuje się przewody zaczynają tracić swoje właściwości i „puchnąć”. Naciskasz na hamulec, a stary przewód zwyczajnie minimalnie się rozszerza. Nawet jeśli będzie to zaledwie kilka procent, to wydajność hamulca się obniży. Ciśnienie wytworzone przez pompę zostanie zmarnowane na pompowanie przewodu. Często poczatkujący debatują o tym czy warto założyć tzw. przewody w oplocie. Oczywiście, że warto. Ich konstrukcja jest sporo odporniejsza na starzenie się i uszkodzenia mechaniczne. Najważniejsze, aby nie dawać wiary opowieściom o tym, jak to po wymianie przewodów hamulec zrobił się zbyt ostry lub słabo dozowalny. Jest dokładnie odwrotnie. Dozowalność się poprawia, bo zamiast pompować przewód, kierujemy ciśnienie do zacisku.
Zacisk
Jak łatwo się domyślić zacisk hamulcowy jest odpowiedzialny za zaciskanie klocków na tarczy hamulcowej. Jak jest zbudowany zacisk? Składa się z obudowy, w której pracują poruszane ciśnieniem płynu tłoczki. Ilość tłoczków bywa różna. Same zaciski też mają kilka konstrukcji, ale do tego jeszcze wrócimy. Co typowy użytkownik motocykla powinien wiedzieć o zaciskach i ich obsłudze? Podstawa to czystość. Piach, błoto i brud skutecznie zabijają zaciski. Gdy tłoczki z powodu zabrudzenia przestają się swobodnie poruszać nie pozostaje nic innego niż zacisk zdemontować, rozebrać i ewentualnie wymienić przegrzane elementy. Dlaczego przegrzane? Brudne zaciski mają tendencję do tego, aby „nie odbijać” to często sprawia, że nasz hamulec cały czas delikatnie hamuje. To z kolei generuje ciepło i prowadzi do przegrzania elementów. Podsumowując – pamiętajcie, aby utrzymywać zaciski w czystości. Podczas zimowego serwisu warto je zdemontować i porządnie wyczyścić. Jeśli zauważycie jakiekolwiek problemy w postaci blokującego zacisku, jego mocnego nagrzewania nawet podczas spokojnej przejażdżki to znak, że trzeba do zacisku zajrzeć. Tutaj naprawdę sprawdza się powiedzenie jak dbasz tak masz.
Klocki
Klocek hamulcowy to na pierwszy rzut oka bardzo prosty element. Mamy tu metalowy backplate, do którego zamocowano okładzinę cierną. Technologia stosowana przy konstruowaniu klocków hamulcowych cały czas ewoluuje. O czym powinien pamiętać typowy użytkownik? Klocek będzie się ścierał. To jego rola. Warto co jakiś czas zajrzeć do naszych hamulców i sprawdzić, ile jeszcze klocka zostało. O ile okładzina cierna dobrze współpracuje w tarcza hamulcową to jej metalowy backplate niezbyt. Jeśli przegapimy moment wymiany może się okazać, że trzeba będzie również zainwestować w tarczę. Klocki powinny się ścierać równomiernie. Jeśli są zużyte krzywo, wydają dziwne dźwięki to znak, że zapewne coś im dolega. Czasami to jedynie brud utrudniający swobodny ruch. Czasem coś innego. Jednak i tutaj warto zadbać o czystość – często motocykliści jeżdżący w terenie dziwią się temu jak szybko znikają ich klocki. Cóż, piach to doskonałe ścierniwo. Jeśli zapominasz umyć motocykl po jeździe i wiecznie masz zabłocone i zapiaszczone hamulce możesz być pewien, że szybko odwiedzisz sklep z częściami. Jakie klocki wybrać? Mamy przecież cermiaczne, sinterowe, organiczne, pólmetaliczne, czerwone, żółte… Zasada jest prosta – jeśli nie jesteś pewien co się sprawdzi, to wybierz to, co dedykuje producent lub jeden z producentów klocków. Ważne, aby unikać firm takich jak krzak-brakes, HeviDutiSportBrakes itp.
Kiedy wymienić klocki hamulcowe w motocyklu? Minimalna grubość okładzin, objawy zużycia
Tarcze
Tarcza jaka jest – każdy widzi. Co zatem warto wiedzieć o tarczach? Na pierwszy rzut oka tego nie widać, ale tu precyzja wykonania jest niezwykle ważna. Liczy się też materiał, z którego tarcze wykonano. Musi nie tylko być odporny na tarcie, ale też oferować możliwie wysoki współczynnik tarcia. Dodatkowo dochodzą ciągłe zmiany termiczne. Przez całe swoje życie tarcza hamulcowa jest nagrzewana i stygnie. Jakby tego było mało wielokrotnie jest gwałtownie studzona – ot, np. kiedy wjedziecie w kałużę lub złapie was ulewa. Tarcze są też stale wystawione na całe zło świata, czyli brud, sól i warunki atmosferyczne. Mimo to te arcydzieła metalurgii dzielnie to wszystko znoszą. Co użytkownik powinien wiedzieć o tarczach? Przede wszystkim to, że to elementy eksploatacyjne, które podlegają zużyciu. Jeśli grubość tarczy zmniejszy się poniżej podanego przez producenta minimum to pozostaje sięgnąć do portfela i kupić nowe. Częstym pytaniem jest, czy zastępować tarcze lite pływającymi. I co to w ogóle jest tarcza pływająca? Klasyczna tarcza jest wykonana z pojedynczego odlewu. Tarcza pływająca składa się z kilku elementów. Mamy zatem montowany do piasty element zwany czasami rozetą. Do tejże rozety za pomocą nitów montowany jest element cierny, czyli rotor. Należy wspomnieć, że rotor i rozeta nie są połączone na sztywno. Po pierwsze jest tu pewien luz pozwalający rotorowi poruszać się w płaszczyźnie osi koła. To pozwala mu samodzielnie „centrować” się pomiędzy klockami. Taka konstrukcja pozwala też na wykonanie poszczególnych elementów z różnych materiałów. Zamiast wykonywać całość z tego samego materiału co rotor można dla przykłady oszczędzić trochę wagi na lekkiej rozecie. Tarcza hamulcowa pracując mocno się nagrzewa. A jak wiadomo rozgrzewany metal się rozszerza. Tarcze pływające są o wiele bardziej odporne na zwichrowanie wywołane właśnie temperaturą.
Sposób na piszczące hamulce w motocyklu – podczas jazdy i przy lekkim hamowaniu
Na koniec
Bardzo często padają pytania o to, jak poprawić wydajność układu hamulcowego. W pierwszej kolejności należy zadbać o to, aby był sprawny i pozwalał na wykorzystanie 100% swojego potencjału. Inwestowanie w doskonałe klocki hamulcowe ma mało sensu, jeśli płyn hamulcowy w układzie to zawodniona zupa mająca tyle samo lat co motocykl. Podobnie ma się sprawa z trwałością klocków i tarcz. Jeśli włożycie minimum wysiłku w utrzymanie wszystkiego w dobrym stanie to hamulce będą nie tylko skuteczne, ale i trwałe. W następnej części zajmiemy się już tylko pytaniami. Czy tarcza w kształcie chmurki hamuje lepiej? Czy kolor klocków ma znaczenie? Czy wyczynowe klocki pozwolą wam zatrzymać się szybciej? Jeśli chcecie o coś zapytać zapraszamy do sekcji komentarzy.
