Zwiedzając Wielkopolskę, lub jadąc Autostradą Wolności A2, warto odwiedzić Opalenicę. Miasto położone jest około 45 kilometrów na południowy-zachód od Poznania. W parku, przy ulicy Poznańskiej 38 ustawiony jest pomnik Lecha – pierwszego polskiego motocykla. Zanim to jednak zrobicie, zapoznajcie się z jego historią…
Pomnik ustawiony jest w miejscu, gdzie na przełomie lat 20. i 30. ubiegłego wieku powstały zakłady LECH Pierwsza Fabryka Motocykli w Polsce – tak brzmiała ich pełna nazwa.
Powstanie fabryki możliwe było dzięki inicjatywie przemysłowca Wacława Sawickiego oraz inżyniera Władysława Zalewskiego.
Oficjalnie firma powstała 1 stycznia 1929 roku, a już wiosną tego roku motocykle LECH wystawiono na Targach Poznańskich. Choć wygląd i większość rozwiązań konstrukcyjnych były typowe dla okresu, w którym powstały, to jednak kryły kilka bardzo nowoczesnych i oryginalnych rozwiązań. Przede wszystkim użyto stopów lekkich do produkcji bloku silnika i tłoków. Zastosowano również smarowanie pod ciśnieniem, a na czopach wału korbowego łożyska rolkowe.
Motocykl był prostą, solidną konstrukcją. Jednostkę napędową stanowiła v-ka z cylindrami ułożonymi pod kątem 42 stopni, a rozwijała moc około 5 KM. Rurowa rama obudowywała zbiornik paliwa, przy czym jego górną powierzchnię osłaniały dwie belki, a pod nim przechodziła jedna.
Produkcja na dużą skalę mogłaby ruszyć dzięki państwowym zamówieniom, w tym przede wszystkim wojskowym. Komisja potencjalnego głównego odbiorcy wstępnie pozytywnie oceniła prototypowe maszyny, zaznaczając jednak, że wymagają dalszego sprawdzenia podczas testów. Wytknęła również, że producent nie przygotował dokumentacji technicznej – prototypy były wykonane w oparciu jedynie o szkice. Cenę motocykla określono na kwotę 2 500 złotych.
Pomimo skromnego wyposażenia zakładów, starano się, aby jak największa liczba podzespołów była wytwarzana na miejscu. Import ograniczono do instalacji elektrycznej (renomowanej firmy Bosch), gaźników, łańcuchów napędowych i łożysk. Elementy ramy dostarczała zaś Sosnowiecka Fabryka Rur i Żelaza SA, a odlewy cylindrów silnika pochodziły z nieodległego Poznania.
Motocykle Lech zyskiwały coraz większy rozgłos, m.in. dzięki udziałowi w zawodach sportowych. Choć nie zwyciężały, to jednak osiągały wysokie lokaty. W roku 1930 opracowano ulepszoną wersję Lecha – ze zmienioną ramą, nakładanym zbiornikiem paliwa oraz hamulcem bębnowym w przednim kole, w miejsce dotychczas stosowanego hamulca taśmowego.
Choć przeprowadzone próby wojskowe były w ocenie przedstawicieli armii zbyt krótkie i wykonywane na zbyt małej liczbie motocykli, to jednak zakończyły się wynikiem pozytywnym. Przewidywano rozpoczęcie współpracy na rok 1932, a opalenickie jednoślady, miały uzupełniać flotę ciężkich motocykli, pochodzących z Państwowych Zakładów Inżynierii.
CWS M111 Sokół 1000 – pierwszy i ostatni litrowy, w pełni polski motocykl
Na przeszkodzie tym planom stanął jednak ogólnoświatowy kryzys. Choć jakość motocykli była na wysokim poziomie, to jednak stosowane rzemieślnicze technologie okazały się zbyt kosztowne. Nie pomogły również podejmowane przez Władysława Zalewskiego próby przyciągnięcia kapitału, a nawet przekształcenie zakładów w spółkę akcyjną.
Dokładna wielkość produkcji nie jest znana. Szacuje się, że było to od kilkunastu, do kilkudziesięciu motocykli. Historia pierwszy polskich zakładów motocyklowych trwała zaledwie trzy lata. Warto jednak ją znać i koniecznie odwiedzić pomnik Lecha.
Dane techniczne (model z 1929 roku)
Silnik: dwucylindrowy, w układzie V, czterosuwowy, dolnozaworowy
Moc maksymalna: 5 KM
Przeniesienie napędu: łańcuch
Skrzynia biegów: o trzech przełożeniach
Sterowanie skrzynią biegów: ręczne
Zapłon: iskrownikowy
Zawieszenie przednie: widelec trapezowy, resorowany dwiema płaskimi sprężynami
Zawieszenie tylne: sztywne
Hamulec przedni: taśmowy
Hamulec tylny: szczękowy
Prędkość maksymalna: 75 km/h
Źródło: Jan Tarczyński – Polskie motocykle 1918 – 1945. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
