Międzynarodowe sukcesy radzieckich motocykli wyścigowych są mało znanymi faktami z historii jednośladów opracowanych w ZSRR. Najczęściej kojarzą się nam one z ciężkimi bokserami z wózkiem bocznym, albo średniej pojemności dwusuwowymi Iż-ami. Okazuje się, że był czas, gdy radzieckie motocykle mogły stawać w konkury ze światowymi liderami.
Złote lata radzieckich wyścigówek
11 maja 1961 roku radziecki zawodnik Nikołaj Sewostianow zdobył brązowy medal na międzynarodowych wyścigach w Helsinkach. Sukces był tym większy, że osiągnięty na motocyklu S-360, również pochodzącym z ZSRR. W następnym roku reprezentanci Kraju Rad wystąpili w bratniej NRD, na zawodach rangi Grand Prix. Sewostianow startował w dwóch klasach – 250 i 350 – zajmując odpowiednio piąte i szóste miejsce. Zawody te były wstępem do występów radzieckich zawodników na motocyklowych mistrzostwach świata.
Kolejną niespodziankę przyniósł rok 1964. Na mistrzostwach organizowanych w NRD wystartował motocykl S-364, który okazał się nie lada sensacją. Przede wszystkim nietypowy – jak na radzieckie standardy – był silnik.
Czterocylindrowy, z dwoma wałkami rozrządu i krótkim skokiem tłoków. Współpracowała z nim sześciobiegowa skrzynia biegów. Maksymalna moc 59 KM rozwijana była przy 13 000 obr./min.
Wystarczało to do osiągnięcia prędkości 230 km/h. W niektórych opracowaniach kwestionowana jest moc S-364. 59 KM to bowiem więcej niż miała wyścigowa Honda 350 – sportowa ikona tamtego okresu.
Prócz Nikołaja w zawodach wystartował Endel Kiisa – estoński utalentowany zawodnik. Wówczas na drodze do sukcesu stanęły problemy z jednostkami napędowymi. Gdyby nie one, zawodnikom pewnie udałoby się utrzymać trzecie i czwarte miejsca, które zajmowali przez dużą część wyścigu.
Na otarcie łez Kiisa zajął trzecie miejsce w Grand Prix Finlandii. W RFN wywalczył piąte miejsce. W wyścigu organizowanym w Austrii osiągnął pozycję lidera i utrzymywał ją prawie do końca. Zaledwie na kilometr przed metą upadek przekreślił jego szanse na mistrzostwo.
W 1965 roku podczas Grand Prix Czech Sewostianow zajął trzecie miejsce za Jimem Redmanem na Hondzie i Derekiem Woodmanem na MZ.
„Prawdziwa historia”, ale po radziecku… Kometa 1, 2 i 3 genialnego Nikołaja Szumilkina
Do sfinansowania programu nowoczesnych motocykli wyścigowych przyczyniła się oczywiście Żelazna Kurtyna. ZSRR rywalizował z Zachodem praktycznie w każdej dziedzinie, przede wszystkim w zbrojeniach i zdobywaniu kosmosu, ale też i w sporcie. Dlatego też biuro konstrukcyjne w Sierpuchowie, gdzie powstał S-364, otrzymało odpowiednie środki finansowe.
Motocykle znad Oki
Sierpuchow to miasto w obwodzie moskiewskim, położone nad dobrze znaną nam rzeką Oką. Jego związek z opracowywaniem i produkcją motocykli trwał od drugiej połowy lat trzydziestych. W Podolskich Zakładach Mechanicznych rozpoczęto wówczas produkcję jednocylindrowego Ml-3, z silnikiem o pojemności 125 cm3. Zamierzano zlokalizować tam wytwarzanie M-72, jednak plany te przerwała wojna i zakłady przeniesiono do Iżewska.
W 1942 roku Komitet Obrony Państwa zadecydował o utworzeniu w Sierpuchowie Centralnego Biura Konstrukcyjno – Doświadczalnego, któremu powierzono opracowanie motocykli, również z przeznaczeniem na potrzeby cywilne i do sportu.
Powstała tam cała seria dwusuwowych silników klasy 125 i 250 cm3. Na motocyklu S-2B z jednostką o pojemności 248 cm3 i mocy 40 KM ustanowiono w 1950 roku krajowy rekord prędkości – 174,5 km/h.
Ścigać się z resztą świata
W tamtym też okresie ZSRR zadecydował o startach w zawodach międzynarodowych. Dotychczasowe radzieckie motocykle wyścigowe korzystały ze sprężarek, których jednak zakazywała federacja FIM. Było to powodem przystąpienia do prac nad nowymi silnikami. Powstały wówczas między innymi czterosuwowe jednostki S-154 (klasy 125), S-254 (klasy 250) oraz S-354 (klasy 350). Były odzwierciedleniem ówczesnych standardów i posiadały na przykład dwa górne wałki rozrządu, chłodzenie powietrzem oraz aluminiowe cylindry z żeliwnymi tulejami. Ich debiut nastąpił w 1957 roku na Grand Prix Finlandii.
Rozwój radzieckich maszyn wyczynowych trwał do końca lat 60. XX wieku. W wyścigach w Finlandii zadebiutowała pięćsetka S-565. Zmodyfikowany silnik był wyposażony w trzy zawory na każdy cylinder – dwa wydechowe i ssący. Moc na poziomie 80 KM pozwalała rozpędzić radziecką błyskawicę do 250 km/h. Sewostianow wywalczył czwarte miejsce. Przez dwa pierwsze okrążenia Endel Kiisa jechał bezpośrednio za liderem Giacomo Agostini na MV Agusta, a na trzecim nawet go wyprzedził. Jednak awaria zmusiła go do zakończenia wyścigu.
M-75 – radziecki sportowiec, czyli wyścigowa wersja legendarnej M-72 [dane techniczne, historia]
Koniec legendy
Prawdopodobnie powodem przykręcenia kurka z pieniędzmi były niezadowalające wyniki radzieckich zawodników. Podobno kierownictwo partii nieprzychylnie patrzyło też na wyjazdy ekip sportowych na Zachód i starało się je maksymalnie ograniczać.
Na początku lat 90. sierpuchowskie biuro konstrukcyjne, które stało się mekką dla każdego w ZSRR, kto chciałby zająć się projektowaniem motocykli, zostało sprywatyzowane. Wówczas też zakończono prace nad motocyklami.
S-364 i inne radzieckie jednoślady wyścigowe z Sierpuchowa tamtego okresu zostały ochrzczone na Zachodzie Wostokami. Były to najnowocześniejsze motocykle ZSRR, które rozwiązaniami konstrukcyjnymi nie ustępowały rywalom z Zachodu.
