Pojazd samochodowy, pojazd silnikowy, pojazd mechaniczny – którymi z nich są motocykl i motorower? [definicja, co to znaczy]

Studiując przepisy często spotykamy się w wymienionymi w tytule określeniami różnych typów pojazdów. Dosyć łatwo jest się w tym pogubić, zwłaszcza że poszczególne definicje bywają zaskakujące. Czym więc różnią się od siebie i w czym są podobne pojazdy samochodowe, silnikowe i mechaniczne? Gdzie w tym wszystkim jest miejsce dla motocykli i motorowerów? 

Omawiany dziś wątek jest naprawdę dosyć złożony. Pierwsze, co przychodzi na myśl, to pytanie, po co w ogóle stworzono i wprowadzono do obowiązującego prawa tyle różnych, ale w sumie podobnych do siebie określeń? Powstały one prawdopodobnie w trakcie rozwoju różnych gałęzi prawa. Część z nich znajdziemy w prawie cywilnym, inne w kodeksie karnym i wykroczeń, prawie ubezpieczeniowym czy też w prawie o ruchu drogowym. Wiele z nich nie ma jasnej tzw. definicji legalnej – wynika po prostu z orzecznictwa. Nie trzeba się więc szczególnie zagłębiać w źródła, tylko znać podstawowe pojęcia ważne dla motocyklistów i motorowerzystów.

Autem i na motocyklu: czy podczas wyprzedzania można chwilowo przekroczyć dozwoloną prędkość? [przepisy, taryfikator mandatów 2023]

Podstawowe definicje

Pojazd mechaniczny – nie ma tutaj jednej definicji legalnej. Natomiast na podstawie różnych uchwał (np. Sądu Najwyższego) można powiedzieć, że jest to po prostu pojazd wyposażony w napędzający go silnik. Do tej grupy należą m.in. auta, motocykle i motorowery, ale też wiele innych pojazdów lądowych, powietrznych i wodnych z napędem mechanicznym. Pojęcie pojazdu mechanicznego znajdziemy również w prawie ubezpieczeniowym, gdzie wymieniono grupę pojazdów, które muszą mieć wykupioną obowiązkową polisę OC. Są to m.in. pojazd samochodowy, ciągnik rolniczy, motorower i przyczepa określone w przepisach ustawy „Prawo o ruchu drogowym”.

Warto znać jeden wyjątek – pojazdem mechanicznym nie jest rower wyposażony w silnik pomocniczy o pojemności do 50 cm3. Ma to swoje konsekwencje, o których piszemy dalej.

Pojazd silnikowy – jego definicję znajdziemy w ustawie „Prawo o ruchu drogowym”. Jest to pojazd wyposażony w silnik, z wyjątkiem motoroweru, pojazdu szynowego, roweru, wózka rowerowego, hulajnogi elektrycznej, urządzenia transportu osobistego i wózka inwalidzkiego. 

Pojazd samochodowy – zgodnie z kodeksem drogowym, jest to pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h. Określenie to nie obejmuje ciągnika rolniczego.

Podsumowując, motocykl jest pojazdem mechanicznym, silnikowym i samochodowym. Motorower zaś jest wyłącznie pojazdem mechanicznym, mimo że posiada silnik i jest w stanie przekroczyć prędkość 45 km/h. Natomiast pojęcie skuter w naszym prawie nie występuje i w zależności od pojemności silnika (lub jej odpowiednika w osiągach silnika elektrycznego) należy je zawsze rozważać w kategoriach motocykli lub motorowerów.

Rower jest pojazdem niemechanicznym, nawet jeśli jest wyposażony w silnik doczepny do 50 cm3. Różnica między motorowerem a rowerem z silnikiem polega na tym, że rower musi zachować swoje podstawowe cechy, czyli głównie możliwość napędzania samymi pedałami. Skutery i większe motorowery tego nie mają.

Patrz na znaki

Istnieje szereg sytuacji, w których warto znać kategorię pojazdu, którym się poruszamy lub mamy zamiar poruszać. Najważniejszą jest oczywiście czytanie i stosowanie się do znaków drogowych. Podstawowe znaki zakazu, czyli B-1 i B-2 (zakaz ruchu wszelkich pojazdów i zakaz wjazdu pojazdów od strony umieszczenia znaku) dotyczą zarówno pojazdów mechanicznych, jak i niemechanicznych (o ile nie mają pod spodem dodatkowych oznaczeń, np. tabliczki dopuszczającej ruch rowerów).

Znak B-3 oznacza zakaz wjazdu pojazdów silnikowych, z wyjątkiem motocykli jednośladowych. Motorower z definicji nie jest pojazdem silnikowym, więc nim również możemy wjechać za ten znak. Z kolei znaki B-4 i B-10 oznaczają konkretnie zakaz wjazdu odpowiednio motocykli i motorowerów.

Nieznajomość prawa szkodzi

Kilka z przytoczonych pojęć ma duże znaczenie w przypadku sądowych zakazów prowadzenia pojazdów. Warto wiedzieć, że sądy mają dużą swobodę w orzekaniu – mogą „przyklepać” zakaz prowadzenia wszystkich pojazdów lub tylko określonego ich rodzaju. Zawsze należy dokładnie przeczytać wyrok i stosować się do jego postanowień. Nieznajomość definicji rodzajów pojazdów nie zwolni nas z ewentualnej odpowiedzialności.

Sądy najczęściej orzekają zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Jest on obowiązkowy w razie skazania za niestosowanie się do polecenia zatrzymania pojazdu mechanicznego przez uprawnione organy, prowadzenie pojazdu po cofnięciu uprawnień oraz niezastosowanie się do wcześniejszego zakazu prowadzenia pojazdów. Jeżeli kierowaliśmy pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, ewentualnie zbiegliśmy z miejsca wypadku, dostaniemy taki zakaz na co najmniej trzy lata. Nierzadko, w przypadkach recydywy i stworzenia poważnego zagrożenia na drodze, orzekane są też zakazy dożywotnie. 

Osoby z orzeczonym zakazem prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych są skazane na jazdę wyłącznie rowerem lub pojazdem zaprzęgowym. Jest natomiast pewien, wspomniany już, wyjątek. Jeżeli nasz rower pozostaje rowerem, czyli zachowuje swoją podstawową konstrukcję i możliwość napędu wyłącznie pedałami, może być wyposażony w pomocniczy silnik doczepny o pojemności do 50 cm3. Tak samo rower ze wspomaganiem elektrycznym wciąż pozostaje w definicji roweru jako pojazdu niemechanicznego. Należy tutaj wspomnieć o prędkości maksymalnej takiego roweru – 25 km/h. Jeżeli jest w stanie pojechać szybciej, staje się motorowerem, czyli pojazdem mechanicznym. 

W niektórych przypadkach sądy mogą orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów, również niemechanicznych. Wtedy nie ma już żadnej możliwości manewru – pozostają własne nogi lub ewentualnie wrotki, rolki, deskorolka lub tradycyjna hulajnoga, które nie są pojazdami, tylko tzw. urządzeniami wspomagającymi ruch. Pojazdami (choć nieuznawanymi za mechaniczne i niewymagającymi uprawnień) są za to elektryczne hulajnogi i tzw. urządzenia transportu osobistego (UTO), np. jednokołowce. 

Gdy stracisz prawko

A co w przypadku zatrzymania prawa jazdy, np. za +50 w zabudowanym, ale bez zakazu prowadzenia pojazdów? Pozostają pojazdy niemechaniczne oraz jeden rodzaj mechanicznego – motorower, ale tylko w jednym przypadku. Możesz nim jeździć, jeśli ukończyłeś 18 lat przed 13 stycznia 2013 roku, a więc urodziłeś się nie później niż 12 stycznia 1995 roku. Obejmuje cię wtedy stare prawo (bo prawo nie działa wstecz), które pozwalało jeździć motorowerami wszystkim pełnoletnim obywatelom wyłącznie na dowód osobisty. W styczniu 2013 weszły w życie nowe przepisy, zgodnie z którymi niezależnie od wieku (minimum 14 lat) musisz już mieć prawo jazdy kat. AM. A te „lejce” można już stracić…